|
<<به نام خدا>>
این پایان نامه ورد و آماده پرینت میباشد
موضوع پایان نامه : تربیت جهانی انسان از منظر اسلام
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده
فصل اول : کلیات طرح
1-1 مقدمه .................................................................................................................. 2
1-2 بیان مسئله ............................................................................................................ 4
1-3 اهداف تحقیق ....................................................................................................... 9
1-4 ضرورت و اهمیت تحقیق ..................................................................................... 10
1-5 سوالات پژوهش ................................................................................................... 11
فصل دوم :مطالعات نظری
2-1 مبانی نظری تحقیق ................................................................................................ 13
بررسی مفهومی ............................................................................................................ 13
الف- تربیت ................................................................................................................ 13
- تربیت از دیدگاه فلاسفه و علمای اخلاق ................................................................... 14
- تربیت از نظر روانشناسان ......................................................................................... 14
- تربیت از نظر جامعه شناسان ..................................................................................... 14
- تربیت از نظر دیگر دانشمندان ................................................................................... 15
- تربیت از دیدگاه اسلام ............................................................................................. 15
ب- تربیت اسلامی ....................................................................................................... 16
ج- اسلام .................................................................................................................... 19
د- انسان ..................................................................................................................... 32
- ارزش های انسان ............................................................................................ 34
- ضد ارزش ها .................................................................................................. 37
- میدان آزادی و ارادۀ انسان ................................................................................ 38
ه- تربیت جهانی .......................................................................................................... 40
2-2 پیشینه تحقیق......................................................................................................... 40
فصل سوم : روش شناسی تحقیق
3-1 طرح تحقیق .......................................................................................................... 53
3-2 روش تحقیق ........................................................................................................ 53
3-3 جامعه و نمونه آماری ............................................................................................. 53
3-4 ابزار اندازه گیری ................................................................................................... 54
3-5 روش انجام تحقیق ................................................................................................ 54
3-6 محدودیتهای تحقیق .............................................................................................. 55
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق
مقدمه .......................................................................................................................... 58
4-1 فردی ................................................................................................................... 59
4-1-1 جسم ............................................................................................................... 59
- یک دستور مهم بهداشتی .................................................................................. 61
- غذای حرام و فلسفۀ آن ................................................................................... 62
- ضرر به خویشتن.............................................................................................. 65
- پاکیزگی........................................................................................................... 65
- مسواک زدن .................................................................................................... 66
- عطر ............................................................................................................... 66
- ورزش ........................................................................................................... 67
4-1-2 روان ................................................................................................................ 68
- اراده ............................................................................................................... 69
- تغییرات هنگام سختی ها .................................................................................. 69
- الهامات و وحی .............................................................................................. 70
4-3-1 ذهن ................................................................................................................ 71
- افعال عقل ...................................................................................................... 72
- ارزش خرد در میزان قرآن ................................................................................ 73
- مقام عقل در روایات اسلام................................................................................ 77
4-1-4 بعد عاطفی ....................................................................................................... 79
- محبت ...................................................................................................................... 79
- ملاک ها و ضوابط محبت .......................................................................................... 80
- دین و محبت ........................................................................................................... 81
- سفارش به محبت در روایات اسلامی .......................................................................... 81
4-1-5 جنبه های عالی رشد .......................................................................................... 82
- زیبادوستی ...................................................................................................... 82
- حقیقت جوی .................................................................................................. 84
4-2 اجتماعی .............................................................................................................. 85
4-2-1 خانواده ............................................................................................................ 85
- تاکید بر ازدواج در اسلام ................................................................................. 85
4-2-2 نیکی به پدر و مادر ........................................................................................... 87
4-2-3 احسان و تفقد و رسیدگی به همۀ مردم ............................................................... 92
4-2-4 حسن خلق ....................................................................................................... 98
- خوش رویی ،خوش خویی................................................................................ 98
- خوشگویی....................................................................................................... 104
4-2-5 صبر ................................................................................................................. 106
4-2-6 فرو بودن خشم.................................................................................................. 111
4-2-7 آداب عمومی یا آداب معاشرت .......................................................................... 114
4-2-7-1 آداب ورود به خانه ها ................................................................................... 114
4-2-7-2 سلام ............................................................................................................ 118
4-2-7-3 آداب مجالس ............................................................................................... 121
4-2-7-4 راه رفتن با تواضع ......................................................................................... 122
4-2-8 حیات اجتماعی و روابط انسان ها ذیل عدالت ..................................................... 124
4-2-9 ادای حقوق دیگران ........................................................................................... 135
4-2-9-1 امانت داری .................................................................................................. 135
4-2-9-2 وفای به عهد ................................................................................................ 138
4-2-10 نظارت اجتماعی............................................................................................... 140
4-2-11 احترام به حقوق بشر......................................................................................... 150
4-2-12 امنیت کامل و همه جانبه اجتماعی ..................................................................... 159
4-3 فرهنگی ............................................................................................................... 166
4-3-1 علوم و اهمیت آن ............................................................................................. 166
- اهمیت علم ،منحصر به علوم دینی نیست ........................................................... 170
- مقام علما و جایگاه معلم .................................................................................. 177
- ادب شاگرد واستاد........................................................................................... 178
4-3-2 افکار ............................................................................................................... 180
- عدم تکیه بر اخبار غیرموثق یا اخبار فاسقان......................................................... 183
- مذمت تقلید کورکورانه در تربیت اسلام ............................................................. 183
4-3-3 منطق آزاد اندیشی اسلام .................................................................................... 185
4-3-4 برخورد منطقی با همه مخالفان ........................................................................... 187
4-3-5 هنر و ادبیات .................................................................................................... 189
- شعر و شاعری در اسلام .................................................................................. 189
- موسیقی .......................................................................................................... 190
4-3-6 داستان ............................................................................................................. 181
4-3-7 سنن و مناسک .................................................................................................. 194
4-3-8 کار .................................................................................................................. 199
4-4- اقتصادی ............................................................................................................ 203
4-4-1 معامله و مبادله و شرایط آن ............................................................................... 203
- تنظیم اسناد تجاری .......................................................................................... 203
- بستگی سلامت اجتماع به سلامت اقتصاد .......................................................... 208
4-4-2 مالکیت در اسلام .............................................................................................. 209
4-4-3 اسراف ............................................................................................................. 210
4-4-4 اقتار.................................................................................................................. 212
4-4-5 اتراف................................................................................................................ 213
4-4-6 انفاق ................................................................................................................ 214
4-4-7 پرهیز از ربا ،رشوه ، کم فروشی ........................................................................ 220
4-4-8 جمع آوری مال ................................................................................................ 229
4-4-9 مال یتیم............................................................................................................. 230
4-5 سیاسی ................................................................................................................. 234
4-5-1 حکومت ........................................................................................................... 234
4-5-2 صلح ................................................................................................................ 240
4-5-3 روابط بین الملل................................................................................................. 248
4-5-4 آداب جهاد........................................................................................................ 256
4-5-5 اسیران جنگی .................................................................................................... 267
4-5-6 انتظار ............................................................................................................... 270
4-5-7 آزادی .............................................................................................................. 274
4-5-8 وحدت سیاسی ................................................................................................. 281
4-5-9 مشورت ........................................................................................................... 285
4-6 معنوی .................................................................................................................. 291
4-6-1 اثبات وجود خدا................................................................................................ 291
- برهان نظم ...................................................................................................... 291
- برهان حرکت .................................................................................................. 292
- برهان وجوب و امکان...................................................................................... 293
- برهان علت و معلول......................................................................................... 294
- برهان صدیقین ................................................................................................ 294
4-6-2 رابطه خدا با انسان ............................................................................................ 299
4-6-2-1 رازقیت ........................................................................................................ 299
4-6-2-2 خالقیت ........................................................................................................ 307
4-6-2-3 احیاء و اماته ................................................................................................. 310
4-6-2-4 کرامت به انسان ............................................................................................ 313
4-6-3 رابطه انسان با خدا ............................................................................................ 315
4-6-3-1 تسلیم .......................................................................................................... 315
4-6-3-2 عبادت ......................................................................................................... 315
4-6-3-3 اطاعت ......................................................................................................... 317
4-6-3-4 توکل ........................................................................................................... 317
4-6-3-5 اخلاص ....................................................................................................... 317
4-6-3-6 استعانت ....................................................................................................... 318
4-6-3-7 تشکر ........................................................................................................... 319
فصل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهادها
5-1 خلاصه رساله ....................................................................................................... 322
5-2 پاسخ پرسش های تحقیق ....................................................................................... 326
5-3 نتیجه گیری............................................................................................................ 327
5-4 پیشنهادها.............................................................................................................. 327
فهرست منابع و مآخذ.................................................................................................... 329
چكيده
انسان به دليل امتيازات خاص خود نسبت به ساير جانداران از برتري ها و توانايي هاي ويژه اي برخوردار است. اسلام به عنوان يك دين كامل تربيتي براي انسان ارزش هاي زيادي قائل بوده داعيه‌دار تربيت فراگير همه انسان ها وراي معيارهاي نژاد، قبيله، رنگ، خانواده و ... آن هم به بهترين وجه مي‌باشد؛ به طوري كه در ضمن توجه به رشد همه ابعاد وجودي به موازنه هماهنگ آنها با يكديگر نيز مي پردازد.
اين تحقيق به دنبال آن بوده كه موضوع تربيت جهاني انسان از منظر اسلام را مورد بررسي قرا دهد. مطالب مورد نظر در 5 فصل تنظيم گرديده است.
طرح تحقيق از نوع تحقيقات نظري است و جامعه آماري تحقيق حاضر را كليه متون اسلامي همچون قران كريم، نهج البلاغه، تفاسير قران، كتب معتبر حديث، سايت هاي اينترنتي، CDها و مقالات مربوطه تشكيل مي دهد.
با جستجو در متن آموزه هاي ديني، مفاهيمي را كه دلالت بر امر جهاني بودن تربيت داشته اند استخراج نموده است. سپس مفاهيم مورد نظر را با توجه به ابعاد وجودي انسان به مقولات فردي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، سياسي و معنوي تقسيم بندي كرده و هر بعد نيز تحت عناوين جزئي تر مورد بحث قرار گرفته است.
در پايان با توجه به مطالب مطرح شده در متن تحقيق به سؤالات پاسخ داده و پيشنهادهایي براي كيفيت بخشي به امر تربيت همه جانبه افراد مطرح گرديده است
فصل اول
كليات طرح
1-1مقدمه
انسان به دليل امتيازات خاص خود نسبت به ساير جانداران از برتري خاصي برخوردار بوده، همچنين از توانايي هاي غير قابل وصفي برخوردار است كه برخي از آنها ذاتي و تعدادي اكتسابي اند.
انسان با كمك عوامل تربيت به شكوفايي استعدادهاي بالقوه خود و جهت دهي مناسب به آنها مي تواند به سرمايه اي بي بديل تبديل شده زندگي پر از رونق، اميد، نشاط، پويايي و توأم با سازندگي را براي خود و ديگران به طرزي شايسته بوجود آورد. (امیرحسینی،5،1383)
در اصطلاحات علمي و تربيتي شاكله انسان يعني ساختار، قالب، حالات و حركات و آنچه عادت اوست .اين حالات و عادات در فرد به صورت يك مركب و يك تركيب وجود دارد. مجموعه اين حالات و حركات ،ساختاري براي افراد مي سازد كه به واسطه آن از يكديگر باز شناخته مي شوند.
«قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَى شَاكِلَتِهِ (اسراء/84) تو به خلق بگو هر كس بر حسب ذات و طبيعت خود عملي انجام خواهد داد »
اهميت شاکله در تربيت بسيار نمود دارد، زيرا زماني مي شود شخص را خوب تربيت كرد كه ابتدا بشود او را خوب شناخت كه ذيلاً به توضيح آن پرداخته مي شود.
شاكله انسان در زمان امروز و قديم و در فلسفه با دولغت ذكر مي شود: 1) هويت انسان يعني كيستي انسان و 2) ماهيت انسان به معني چيستي انسان.
راجع به هويت در انسان و در تبع آن شناخت شاكله بايد راجع به 10 مسأله مهم شناخت صورت گيرد.
1- دربارة ساختار زيستي، جسماني فرد
2- دربارة ذهن فرد از لحاظ هوش و عقل و حافظه و تخيل و تصور و استعداد
3- دربارة جنبه های عاطفي فرد شامل محبت و شجاعت و ...
4- دربارة هويت رواني فرد مثال با اراده بودن، خوش درك بودن، تعمق، ظرافت
5- دربارة هويت مرتبط به جنبه هاي عالي رشد كه فقط صفات خاص انسان و مابه التفاوت هاي او با حيوان است. مثل فطرت، وجدان، دفاع از شرف و اعتقادات، حقيقت دوستي
6- دربارة خط سياسي فرد مثلاً آيا صلح طلب است يا جنگ طلب
7- دربارة هويت اقتصادي فرد به عنوان مثال اين كه اهل بخشش است، قانع است و...
8- دربارة هويت اجتماعي فرد مثلاً رفتارهاي اخلاقي در اجتماع
9- دربارة هويت فرهنگي فرد به طور مثال اهل علم و تحقيق بودن، اهل هنر بودن
10- دربارة هويت معنوي فرد مثلاً انسان با دين يا بي‌دين بودن.
اين ده بعد براي تربيت انسان بايد شناسايي شود (قائمی امیری،1385)
نكته مهم در امر تربيت آنست كه استعدادهاي موجود در فرد در حالت تعادل و توازن باشد يعني آن وقت انسان تربيت يافته است كه فقط به سوي يك استعداد گرايش پيدا نكند و استعدادهاي ديگرش را مهمل و معطل نگذارد و همه را در يك وضع متعادل و متوازن، همراه هم رشد دهد. همه هماهنگ با يكديگر رشد كنند و رشد هر كدام از اين ارزش ها به حد اعلي برسد (مطهری،41،1376)
البته بايد توجه داشت كه تربيت اين موجود انساني به دليل پيچيدگي هايي كه دارد خودبخود صورت نمي گيرد بلكه براي اقدام به امر تربيت او مي بايد برنامه ريزي اساسی و جدي از قبل طراحي نمود. قاعدتاً هر جامعه و هر مكتبي با توجه به مباني و ارزش هاي خود ممكن است ساختار خاصي را براي امر تربيت انسان جامعه خود تدوين نمايد.
در محتواي دين اسلام خصوصاً در قالب كتاب تربيتي قران، دقيقاً محورهاي اساسي مورد نياز در امر تربيت و مباني مربوط به هر يك و خطوط و چهارچوب ها مشخص گرديده است.
اين مكتب بر اساس پرورش استعدادها و نيروهاي انساني و بر اساس تنظيم آنهاست يعني كاري كه اين مكتب مي كند دو چيز است: يكي اين كه در راه شناخت استعدادهاي انساني و پرورش دادن آنها و نه ضعيف كردن آنها كوشش مي كند؛ دوم اين كه نظامي ميان استعدادهاي انساني برقرار نمايد كه چون انسان از يك نوع آزادي خاصي در طبيعت برخوردار است، در اثر اين نظام هيچگونه افراط و تفريطي حكمفرما نيست، يعني هر نيرويي، هر استعدادي حظ خويش را مي برد و به بقيه تجاوز نمي كند (مطهری،267،1374)
البته توافق مختصري بين مكتب تربيتي اسلام و مسير زندگيش با برخي از مكاتب تربيتي ديگر وجود دارد اما سپس از بررسي مطلب با حقيقت پايداري روبرو مي شويم كه بشريت در سراسر تاريخ خود هرگز نظامي بدين وسعت و جامعيت و همه جانبگي نشناخته است كه تمام امور مربوط به زندگي انسان و همه لحظاتش را در حيطه روش هاي جامع و دقيق خود قرار داده باشد و امتياز ديگرش اينست كه اين وسعت و همه جانبگي برگزار از وحدت راه و وحدت هدف منحرف نمي شود؛ و براي رسيدن راه‌هاي مختلفي انتخاب نمي كند كه هر يك به غايتي منتهي شده شخص را به جهتي سوق دهد و نيروي او را ميان كشمكش هاي گوناگون تلف كند. راه يكي است و هدف هم يكي. تمام پراكندگي‌هاي جان را گرفته، همبسته مي سازد و بر پاية يك هدف گردآوري مي كند.
1-2بیان مسأله
منابع احكام اسلام عبارتند از: 1- قران 2- سنت كه شامل گفتار و كردار معصومين و آنچه در حضور آنها گفته شده يا اجرا گرديده و مورد تأييد ايشان واقع شده است 3- اجماع 4- عقل (شریعتمداری،99،1380)
قران كريم از آغاز نزول تا به امروز همواره مورد توجه انديشمندان، زبدگان و متفكران بوده است. آنان از زواياي گوناگون به تدبر و تأمل در آن پرداخته و از اين رهگذر، آثار گرانقدري از خود به يادگار گذارده اند. (قرائتی،1384،مقدمه)
اگر با ديدي عميق، واقع بينانه و به دور از تعصب در قرآن بنگريم تمامي آيات به نحوي داراي مضامين تربيتي هستند و برخي از آيات شاهد روشني بر اين مدعا هستند.
«وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ(نحل/89) و ما اين كتاب آسماني (قران) را بر تو نازل كردیم كه بيان همه چيز در آن است. »
از اين آيه به خوبي مي توان استدلال كرد كه در قران، بيان همه چيز هست ولي با توجه به اين نكته كه قران يك كتاب تربيت و انسان سازي است كه براي تكامل فرد و جامعه در همه جنبه هاي معنوي و مادي نازل شده است روشن مي شود كه منظور از همه چيز، تمام اموري است كه براي پيمودن اين راه لازم است، نه اين كه قران يك دايره المعارف بزرگ است كه تمام جزئيات علوم رياضي و جغرافيايي و شيمي و فيزيك وگياه شناسي و مانند آن در آن آمده است، هر چند قران يك دعوت كلي به كسب همه علوم و دانش ها كرده كه تمام دانش هاي ياد شده و غير آن در اين دعوت كلي جمع است، به علاوه گاهگاهي به تناسب بحث هاي توحيدي و تربيتي، پرده از روي قسمت هاي حساسي از علوم و دانش ها برداشته است، ولي با اين حال آنچه قران به خاطر آن نازل شده و هدف اصلي و نهايي قران را تشكيل مي دهد، همان مسأله انسان سازي است و در اين زمينه چيزي را فروگذار نكرده است.
گاهي انگشت روي جزئيات اين مسائل گذرانده و تمام ريزه كاري ها را بيان مي كند (مانند احكام نوشتن قراردادهاي تجارتي و اسناد بدهكاري كه در طولاني ترين آيه قران يعني آيه 282 سوره بقره طي 18 حكم بيان شده است) و گاهي مسائل حياتي انساني را به صورت هاي كلي و كلي‌تر مطرح مي‌كند مانند آيه: «إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِيتَاء ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَالْبَغْيِ(نحل/90) خداوند فرمان به عدل و احسان و بخشش به نزديكان مي دهد و شما را از هر گونه زشتي و منكر و ستم، نهي مي كند.»
وسعت اين مفاهیم مانند وسعت مفهوم «وفاي به عهد» در آيه «إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْؤُولاً»(اسرا/34) و «وفاي به عهد» در آيه «أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ»(مائده/1) و لزوم اداء حق جهاد در آية «وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ» (حج/78) و اقامه قسط و عدل در آية «لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» (حديد/25) و توجه به نظم در تمام زمينه ها در آية «وَالسَّمَاء رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِوَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ» (الرحمن/9-7) و خودداري از هر گونه فساد در روي زمين در آية «وَلاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا» (اعراف/85) و دعوت به تدبر و تفكر و تعقل كه در بسياري از آيات قران وارد شده است، و امثال اين برنامه هاي انسان شمول كه مي تواند راهگشا در همه زمينه ها باشد، دليل روشني است بر اين كه در قران بيان همه چيز هست. حتي فروع اين دستورهاي كلي را نيز بلاتكليف نگذارده و مجرايي كه بايد از آن مجرا اين برنامه ها تبيين شود بيان كرده و مي گويد: «وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا (حشر/7) آنچه پيامبر به شما دستور مي دهد اجرا كنيد و آنچه شما ر از آن نهي مي كند باز ايستيد.»
هر قدر انسان در اقيانوس بيكرانة قران، بيشتر شناور شود و به اعماق آن براي استخراج گوهرهاي برنامه‌هاي سعادت بخش، فروتر رود، عظمت اين كتاب آسماني و شمول و جامعيت آن آشكارتر مي‌شود و درست به همين دليل آنها كه در زمينه اين برنامه ها دست نياز به اين سو آن سو، دراز مي كنند مسلماً قران را نشناخته اند و آنچه خود دارند از بيگانه تمنا مي كنند.
اين آيه و آيات مشابه علاوه بر اين كه اصالت و استقلال تعليمات اسلام را در همة زمينه ها مشخص مي‌كند بار مسئوليت مسلمانان را سنگين تر مي گرداند و به آنها مي گويد بابحث مستمر و پيگير در قران، هر چه را لازم داريد از آن استخراج كنيد.
در حديثي از امام صادق (ع) مي خوانيم «ان الله تبارك و تعالي انزل في القران تبيان كل شيء حتي والله ماترك شيئاً تحتاج اليه العباد، حتي لايستطيع عبد يقول لوكان هذا، انزل في القران، الّا و قدانزله الله فيه؛ خداوند در قران هر چيزي را بيان كرده است به خدا سوگند چيزي كه مورد نياز مردم بوده است كم نگذارده، تا كسي نگويد اگر فلان مطلب درست بود در قران نازل مي شد، آگاه باشيد همه نيازمنديهاي بشر را خدا در آن نازل كرده است. (ابن جمعه،ج740،3)
در حديث ديگري از امام باقر (ع) مي خوانيم: «ان الله تبارك و تعالي لم يدع شيئا تحتاج الیه الامه الّا انزله في كتابه و بينه لرسوله (ص) وجعل لكل شيء احدا، و جعل علیه دليلا یدل عليه، و جعل علي من تعدي ذلك الحدحدا؛ خداوند متعال چيزي را كه مورد نياز اين امت است در كتابش فروگذار نكرده و براي رسولش تبين نموده است و براي هر چيزي حدي قرار داده، و دليل روشني براي آن نهاده، و براي هر كسي كه از اين حد تجاوز كند، حد و مجازاتي قائل شده است. (مکارم شیرازی،ج361،1373،11)
اگر ادعا شود كه تعاليم قران بهترين و صاف ترين و مستقيم ترين راه تربيت و خوشبختي است ادعايي درست است.« إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ (اسرا/9) اين قرآن مردم را به آييني كه مستقيم ترين و پابرجاترين آيين هاست هدايت مي كند.»
صاف و مستقيم از نظر عقايدي كه عرضه مي كند، عقايدي روشن، قابل درك، خالي از هر گونه ابهام و خرافات، عقايدي كه دعوت به عمل دارد. نيروهاي انساني را بسيج مي كند و ميان انسان و قوانين عالم طبيعيت هماهنگي برقرار مي سازد.
صاف تر و مستقيم تر از اين نظر كه ميان ظاهر و باطن، عقيده و عمل، تفكر و برنامه، همگوني ايجاد كرده و همه را به سوي الله دعوت مي كند.
صاف تر و مستقيم تر از نظر قوانين اجتماعي و اقتصادي و نظامات سياسي كه بر جامعة انساني حكم فرماست كه هم ،جنبه هاي معنوي را پرورش مي دهد و هم از نظر مادي، تكامل آفرين است.
به افراط و تفريط عبادت و همچنين برنامه هاي اخلاقي كه انسان را از هر گونه تمايل به افراط و تفريط و آز و حرص و طمع و اسراف و تبذير و بخل و حسد و ضعف و استكبار رهايي مي بخشد.
و بالاخره صاف تر و مستقيم تر از نظر نظام حكومتي كه برپادارندة عدل است و درهم كوبندة ستم و ستمگران. (مکارم شیرازی،ج 36،1373،12)
در آيه دوم سورة يس، خداوند قران را به حكيم توصيف مي كند، «وَالْقُرْآنِ الْحَكِيم»،ِ در حالي كه حكمت معمولاً صفت شخص زنده و عاقل است.
گويي قران را موجودي زنده و عاقل و رهبر و پيشوا معرفي مي كند كه مي تواند درهاي حكمت را به روي انسان ها بگشايد.
كتابي با اين صفات و خصوصيات و ساير خصوصيات موجود دیگر بهترين كتاب تربيت و انسان سازي است چرا كه هم همه مطالب لازم را بيان كرده (تبياناً لكل شيء) و هم به بهترين وجه آن بيان شده است (للتي هي اقوم) و هم همواره به صورت زنده و پويا از آن بهره برداري مي شود (والقران الحكيم).
اين كتاب مقدس با برخي شرايط برشمرده و مسائل جامع تربيتي فقط مختص گروه خاص يا پيروان خود نيست همان طور كه از همان ابتداي بلند شدن نداي اسلام- با وجود اين كه تنها افراد معدودي به اين ندا پاسخ داده بودند و اقليت مطرودي را تشكيل مي دادند كه هيچ پشتيباني جز خدا نداشتند و از طرف تمام صاحبان زر و زور رانده شده تنها پناهگاهشان خدا بود- اسلام اعلام كرد كه دعوتش جهاني است و خطاب به تمام انسان ها به مفهوم كلي كلمه است. (قطب،10،1352)
يعني در آستانه قرن هفتم ميلادي هنگامي كه آيات اوليه وحي بر پيغمبر (ص) والاتبار اسلام نازل گرديد، تعليم و تربيت به صورت ديگري در زندگي بشر نمودار گشت و خداوند رحمان با نزول قران به پيامبر خود مهرباني و رحمت خويش را به نهايت بر عالميان مبذول فرمود
در يكي از سوره هايي كه در همان ابتداي امر در مكه نازل شده- سورة تكوير- مي فرمايد:
«إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِّلْعَالَمِينَ، در اين قران چيزي جز یک يادآوري براي تمام جهانيان نيست.» در اولين گام مي‌گويد براي «جهانيان» نه عرب مي شناسد نه اهل مكه و نه قريش. براي تمام مردمي كه بر روي اين كرة خاكي زندگي مي كنند.
|
